इस पेज पर हम 5000+ विलोम शब्द पढ़ने वाले हैं जो परीक्षा की दृष्टि से जरुरी हैं।
पिछले पेज पर हमने पर्यायवाची शब्द की जानकारी शेयर की हैं तो उस पोस्ट को भी पढ़े।
चलिए आज हम विलोम शब्द को पढ़ते और समझते हैं।
विलोम शब्द किसे कहते है
जो शब्द अर्थ के स्तर पर एक-दूसरे के विरोधी होते हैं उन्हें विलोम शब्द कहते हैं।
विलोम शब्दों को विपरीतार्थक शब्द भी कहा जाता हैं।
अर्थात किसी भी शब्द का विपरीत या बिल्कुल उल्टा अर्थ देने वाले शब्दों को विलोम शब्द कहते हैं।
अतः विलोम का अर्थ हैं उल्टा’ या विरोधी’ अर्थ देने वाला एक दूसरे के विपरीत’ या उल्टा’ अर्थ देने वाले शब्द विलोम शब्द कहलाते हैं।
विलोम शब्द को अंग्रेजी में Antonyms कहते हैं।
उदाहरण :
| दिन | रात |
| सुबह | शाम |
| सत्य | असत्य |
| ज्ञान | अज्ञान |
| अर्थ | अनर्थ |
5000+ विपरीतार्थक शब्द
‘अ’ अक्षर से बने विलोम शब्द
| शब्द | विलोम शब्द |
|---|---|
| अमृत | विष |
| अथ | इति |
| अन्धकार | प्रकाश |
| अल्पायु | दीर्घायु |
| अनुराग | विराग |
| अदोष | सदोष |
| अर्थ | अनर्थ |
| अपेक्षा | नगद |
| अतिवृष्टि | अनावृष्टि |
| आदर्श | यथार्थ |
| अनुकूल | प्रतिकूल |
| अतिथि | आतिथेय |
| अल्प | अधिक |
| अनिवार्य | वैकल्पिक |
| अमृत | विष |
| अगम | सुगम |
| अनुग्रह | विग्रह |
| अपमान | सम्मान |
| अनुज | अग्रज |
| अनुज | अग्रज |
| अरुचि | रुचि |
| अर्वाचीन | प्राचीन |
| अवनति | उन्नति |
| अच्छा | साफ |
| अच्छा | सुन्दर |
| अजीब | अनोखा |
| अक्सर | कभी कभार |
| अनुमति देना | मना करना |
| अमावस्या | पूर्णिमा |
| अस्त | उदय |
| अनुलोम | प्रतिलोम |
| अनुरक्ति | विरक्ति |
| अमर | मर्त्य |
| अग़्नि | जल |
| अल्पसंख्यक | बहुसंख्यक |
| अनाथ | सनाथ |
| अनुरक्ति | विरक्ति |
| अराग | सुराग |
| अस्वस्थ | स्वस्थ |
| अगला | पिछला |
| अवनि | अम्बर |
| अनाहूत | आहूत |
| अतुकान्त | तुकान्त |
| अत्यधिक | अत्यल्प |
| अधः | उपरि |
| अधुनातन | पुरातन |
| अनुग्रह | विग्रह |
| अर्पित | गृहीत |
| अर्जन | वर्जन |
| अपेक्षा | उपेक्षा |
| अधम | उत्तम |
| अंगीकार | अस्वीकार |
| अज्ञ | विज्ञ |
| अघ | अनघ |
| अकाल | सुकाल |
| अर्थी | प्रत्यर्थी |
| अनैक्य | ऐक्य |
| अंत | अनंत |
| अचर | चर |
| अर्वाचीन | प्राचीन |
‘आ’ अक्षर से बने विलोम शब्द
| शब्द | विलोम शब्द |
|---|---|
| आगामी | गत |
| आग्रह | दुराग्रह |
| अभिमान | नम्रता |
| आकर्षण | विकर्षण |
| अधिक | न्यून |
| आदान | प्रदान |
| आलस्य | स्फूर्ति |
| आय | व्यय |
| आहार | निराहार |
| आविर्भाव | तिरोभाव |
| आमिष | निरामिष |
| अभिज्ञ | अनभिज्ञ |
| आजादी | गुलामी |
| आशा | निराशा |
| आदर | अनादर |
| आयात | निर्यात |
| अनुपस्थित | उपस्थित |
| आलस्य | स्फूर्ति |
| अतिवृष्टि | अनावृष्टि |
| आस्तिक | नास्तिक |
| आलस्य | स्फूर्ति |
| आदर्श | यथार्थ |
| आदि | अंत |
| आदान | प्रदान |
| आरंभ | अंत |
| आय | व्यय |
| आश्रित | निराश्रित |
| आधुनिक | बहुसंख्यक |
| आधुनिक | प्राचीन |
| आगामी | विगत |
| आचार | अनाचार |
| आत्मा | पपरमात्मा |
| आदान | प्रदान |
| आयात | निर्यात |
| आकाश | पाताल |
| आग्रह | अनाग्रह |
| आकीर्ण | विकीर्ण |
| आधार | आधेय |
| आसक्त | अनासक्त |
| आभ्यन्तर | बाह्म |
| आर्द्र | शुष्क |
| आदि | अंत |
| आदत्त | प्रदत्त |
| आहान | विसर्जन |
| आवश्यक | अनावश्यक |
| आधुनिक | प्राचीन |
| आदि | अनादि |
| आगत | अनागत |
| आश्रित | निराश्रित |
| आरोह | अवरोह |
| आवृत | अनावृत |
| आस्था | अनास्था |
| आकुंचन | प्रसारण |
इ, ई अक्षर से बने हुए विपरीतार्थक शब्द
| शब्द | विलोम शब्द |
|---|---|
| इच्छा | अनिच्छा |
| इष्ट | अनिष्ट |
| ईद | मुहर्रम |
| ईश्वर | जीव |
| इच्छित | अनिच्छित |
| इहलोक | परलोक |
| इति | अथ |
| इसका | उसका |
| ईषत | अलम |
| इकट्ठा | अलग |
| ईश | अनीश |
उ, ऊ, अक्षर से बने हुए विलोम शब्द
| शब्द | विलोम शब्द |
|---|---|
| उदात्त | अनुदात्त |
| उधार | नकद |
| उन्नति | अवनति |
| उदघाटन | समापन |
| उन्मीलन | निमीलन |
| उत्तरायण | दक्षिणायन |
| उर्ध्व | निम्न |
| उऋण | ऋण |
| उन्मुख | विमुख |
| उद्यम | निरुद्यम |
| उपस्थित | अनुपस्थित |
| उर्ध्व | अधो |
| ऊपर | नीचे |
| उत्तीर्ण | अनुत्तीर्ण |
| उपचार | अपचार |
| उपमेय | अनुपमेय |
| उपमा | अनुपमा |
| उपाय | निरुपाय |
| उपयोग | दुरूपयोग |
| उत्तम | अधम |
| उग्र | सौम्य |
| उपसर्ग | प्रत्यय |
| उर्ध्वगामी | अधोगामी |
| ऊँच | नीच |
| उपकार | अपकार |
| उदार | अनुदार |
| उदय | अस्त |
| उत्तीर्ण | अनुत्तीर्ण |
| उधार | नकद |
| उत्थान | पतन |
| उत्कर्ष | अपकर्ष |
| उत्तर | दक्षिण |
| उद्यमी | आलसी |
| उर्वर | ऊसर |
| उत्तम | अधम |
| उपसर्ग | प्रत्यय |
| उदार | कृपण |
| उत्कृष्ट | निकृष्ट |
| उपयोग | दुरूपयोग |
| उत्कर्ष | अपकर्ष |
| उत्साह | निरुसाह |
| उद्यमी | निरुद्यम |
| उपयुक्त | अनुपयुक्त |
| उच्च | निम्र |
| उद्धत | विनीत |
| उदयाचल | उस्ताचल |
| उत्तरायण | दक्षिणायन |
| उधार | नकद |
| उपभुक्त | अनुपभुक्त |
ए, ऐ अक्षर से बने हुए विलोम शब्द
| शब्द | विलोम शब्द |
|---|---|
| एड़ी | चोटी |
| एकता | अनेकता |
| एकत्र | विकर्ण |
| एक अनेक | ऐसा वैसा |
| एकल | बहुल |
| ऐहिक | पारलौकिक |
| ऐश्वर्य | अनैश्वर्य |
| एकाग्र | चंचल |
| ऐक्य | अनैक्य |
ओ, औ अक्षर से बने हुए विलोम शब्द
| शब्द | विलोम शब्द |
|---|---|
| ओजस्वी | निस्तेज |
| औपचारिक | अनौपचारिक |
| औचित्य | अनौचित्य |
| औपन्यासिक | अनौपन्यासिक |
‘क’ अक्षर से बने हुए विलोम शब्द
| शब्द | विलोम शब्द |
|---|---|
| कल | आज |
| क्रम | व्यक्ति क्रम |
| कनीय | वरीय |
| कार्य | अकार्य |
| कठिन | सरल |
| क्रूर | अक्रूर |
| कुकृति | सुकृत्य |
| कलुष | निष्कलुष |
| कुख्यात | विख्यात |
| कनिष्ठ | ज्येष्ठ |
| कपूत | सपूत |
| कृष्ण | शुक्ल |
| कुसुम | वज्र |
| कलंक | निष्कलंक |
| कदाचार | सदाचार |
| कर्कश | सुशील |
| कसूरवार | बेकसूर |
| कटु | मधुर |
| क्रिया | प्रतिक्रिया |
| कृतज्ञ | कृतघ्न |
| कड़वा | मीठा |
| क्रुद्ध | शान्त |
| क्रय | विक्रय |
| कर्म | निष्कर्म |
| कीर्ति | अपकीर्ति |
| कुरूप | सुरूप |
| करुण | निष्ठुर |
| कायर | निडर |
| क्रूर | अक्रूर |
| कृत्रिम | प्रकृत |
| कर्मण्य | अकर्मण्य |
| कोप | कृपा |
| कठोर | कोमल |
| कृष्ण | शुक्ल |
| कनिष्ठ | ज्येष्ठ |
| कपटी | निष्कपट |
| कुटिल | सरल |
| क्रोध | क्षमा |
| कृपण | दाता |
| कर्मठ | अकर्ममण्य |
‘ख’ अक्षर से बने हुए विलोम शब्द
| शब्द | विलोम शब्द |
|---|---|
| खिलना | मुरझाना |
| खुशी | दुख |
| खेद | प्रसन्नता |
| ख्यात | कुख्यात |
| खगोल | भूगोल |
| खुला | बन्द |
| खंडन | मंडन |
| खल | सज्जन |
| खाद्य | अखाद्य |
| खीझना | रीझना |
| खरा | खोटा |
‘ग’ अक्षर से बने हुए विलोम शब्द
| शब्द | विलोम शब्द |
|---|---|
| गोचर | अगोचर |
| गमन | आगमन |
| गद्य | पद्य |
| ग्राम्य | शिष्ट |
| गम्भीर | वाचाल |
| गृहीत | त्यक्त |
| गणतन्त्र | राजतन्त्र |
| गृही | त्यागी |
| गेय | अगेय |
| गर्मी | सर्दी |
| गीला | सूखा |
| गहरा | छिछला |
| गुण | दोष |
| गरीब | अमीर |
| गुप्त | प्रकट |
| गुरु | शिष्य |
| ग्रस्त | मुक्त |
| ग्राह्य | त्याज्य |
| गगन | पृथ्वी |
| गरल | सुधा |
| गृहस्थ | संन्यासी |
| गत | आगत |
| गुण | दोष |
| गमन | आगमन |
‘घ’ अक्षर से बने हुए विलोम शब्द
| शब्द | विलोम शब्द |
|---|---|
| घर | बाहर |
| घृणा | प्रेम |
| घात | प्रतिघात |
| घरेलू | बाहरी |
| घटना | बढ़ना |
| घन | तरल |
‘च’ अक्षर से बने हुए विलोम शब्द
| शब्द | विलोम शब्द |
|---|---|
| चर | अचर |
| चाह | अनचाह |
| चोर | साधु |
| चिन्मय | जड़ |
| चल | अचल |
| चीर | साधु |
| चिरन्तन | नश्वर |
| चेतन | अचेतन |
| चढाव | उतार |
| चंचल | स्थिर |
| चतुर | मूढ़ |
| चिर | अचिर |
‘छ’ अक्षर से बने हुए विलोम शब्द
| शब्द | विलोम शब्द |
|---|---|
| छाँह | धूप |
| छली | निश्छल |
| छूत | अछूत |
‘ज’ अक्षर से बने हुए विलोम शब्द
| शब्द | विलोम शब्द |
|---|---|
| जीवन | मरण |
| जड़ | चेतन |
| जंगम | स्थावर |
| जटिल | सरस |
| जय | पराजय |
| जन्म | मृत्यु |
| ज्येष्ठ | कनिष्ठ |
| जागरण | निद्रा |
| ज्योति | तम |
| जल | स्थल |
| जीवित | मृत |
| जातीय | विजातीय |
| ज्वार | भाटा |
| जल्द | देर |
| ज्योतिर्मय | तमोमय |
| जागृति | सुषुप्ति |
| जोड़ | घटाव |
| जेय | अजेय |
| जीत | हार |
| जवानी | बुढ़ापा |
| जाग्रत | सुषुप्त |
| जाड़ा | गर्मी |
| जंगम | स्थावर |
| जाति | कुजाति |
‘झ’ अक्षर से बने हुए विलोम शब्द
| शब्द | विलोम शब्द |
|---|---|
| झूठ | सच |
| झोपड़ी | महल |
‘त’ अक्षर से बने हुए विपरीतार्थक शब्द
| शब्द | विलोम शब्द |
|---|---|
| तुच्छ | महान |
| ताप | शीत |
| तम | आलोक |
| तीव्र | मन्द |
| तुच्छ | महान् |
| तिमिर | प्रकाश |
| तामसिक | सात्त्विक |
| तुकान्त | अतुकान्त |
| तरल | ठोस |
| ताना | भरनी |
| तारीफ | शिकायत |
| तरुण | वृद्ध |
| तृषा | तृप्ति |
| तृष्णा | वितृष्णा |
| तिक्त | मधुर |
| तीक्ष्ण | कुंठित |
| त्याज्य | ग्राह्य |
| तुल | अतुल |
| तृप्त | अतृप्त |
‘थ’ अक्षर से बने हुए विलोम शब्द
| शब्द | विलोम शब्द |
|---|---|
| थलचर | जलचर |
| थोड़ा | बहुत |
| थोक | फुटकर |
‘द’ अक्षर से बने हुए विलोम शब्द
| शब्द | विलोम शब्द |
|---|---|
| दिवा | रात्रि |
| देय | अदेय |
| दीर्घकाय | कृशकाय |
| दूषित | स्वच्छ |
| दुर्बल | सबल |
| दक्षिण | वाम |
| दाता | याचक |
| दिन | रात |
| देव | दानव |
| दुराचारी | सदाचारी |
| दुष्ट | सज्जन |
| दास | स्वामी |
| दोषी | निर्दोषी |
| दानी | कंजूस |
| दुरुप्रयोग | सदुप्रयोग |
| दुर्जन | सज्जन |
| दयालु | निर्दय |
| दुर्दान्त | शांत |
| दानव | देव |
| दुर्गन्ध | सुगन्ध |
| दिन | रात |
| दीर्घकाय | कृशकाय |
| दाता | सूम |
| दक्षिण | वाम |
| दृढ | विचलित |
| दुर्बल | सबल |
| दूषित | स्वच्छ |
| दुराशय | सदाशय |
| देय | अदेय |
| दिवा | रात्रि |
| दृश्य | अदृश्य |
| दुःशील | सुशील |
| दोष | गुण |
‘ध’ अक्षर से बने हुए विलोम शब्द
| शब्द | विलोम शब्द |
|---|---|
| धनी | निर्धन |
| ध्वंस | निर्माण |
| धर्म | अधर्म |
| धीर | अधीर |
| धूप | छाँव |
| धनी | निर्धन |
| धरा | गगन |
| धृष्ट | विनीत |
‘न’ अक्षर से बने हुए विलोम शब्द
| शब्द | विलोम शब्द |
|---|---|
| नूतन | पुरातन |
| नकली | असली |
| निर्माण | विनाश |
| निकट | दूर |
| निरक्षर | साक्षर |
| न्यून | अधिक |
| निन्दा | स्तुति |
| नागरिक | ग्रामीण |
| निर्मल | मलिन |
| निरामिष | सामिष |
| निर्लज्ज | सलज्ज |
| निर्दोष | सदोष |
| नगर | ग्राम |
| निर्दय | सदय |
| निष्काम | सकाम |
| निन्द्य | वन्द्य |
| नख | शिख |
| निषिद्ध | विहित |
| निद्रा | जागरण |
| निराकार | साकार |
| निषेध | विधि |
| निश्चेष्ट | सचेष्ट |
| नगद | उधार |
| नीरस | सरस |
| निर्गुण | सगुन |
| निर्जीव | सजीव |
| न्याय | अन्याय |
| नाम | अनाम |
| निरर्थक | सार्थक |
| नेक | बद |
| नैतिक | अनैतिक |
| निराशा | आशा |
| नया | पुराना |
| नित्य | अनित्य |
| नश्वर | शाश्वत |
| निर्दोष | सदोष |
| निन्दा | स्तुति |
| निरक्षर | साक्षर |
| निडर | कायर |
| नरक | स्वर्ग |
| निर्धन | धनी |
| नकल | असल |
| नास्तिक | आस्तिक |
| नकरात्मक | सकरात्मक |
| नेकी | बदी |
‘प’ अक्षर से बने हुए विपरीतार्थक शब्द
| शब्द | विलोम शब्द |
|---|---|
| पतिव्रता | कुलटा |
| पाप | पुण्य |
| प्रलय | सृष्टि |
| पवित्र | अपवित्र |
| प्रेम | घृणा |
| प्रश्न | उत्तर |
| पूर्ण | अपूर्ण |
| परतंत्र | स्वतंत्र |
| पण्डित | मुर्ख |
| पक्ष | विपक्ष |
| प्रमुख | सामान्य |
| प्रारम्भिक | अन्तिम |
| प्रशंसा | निन्दा |
| परार्थ | स्वार्थ |
| पुरस्कार | दण्ड |
| पूर्ववर्ती | परवर्ती |
| परमार्थ | स्वार्थ |
| पुरुष | कोमल |
| प्रधान | गौण |
| प्रवृत्ति | निवृत्ति |
| प्राचीन | नवीन |
| प्राकृतिक | कृत्रिम |
| पुष्ट | अपुष्ट |
| परिश्रम | विश्राम |
| पूर्णता | अपूर्णता |
| प्रयोग | अप्रयोग |
| पठित | अपठित |
| पाश्चात्य | पौर्वात्य |
| प्रसाद | विषाद |
| पुण्य | पाप |
| परमार्थ | स्वार्थ |
| पात्र | कुपात्र |
| पतन | उत्थान |
| पराया | अपना |
| प्रज्ञ | मूढ़ |
| प्रशंसा | निंदा |
| पानी | आग |
| पुरातन | नवीन |
| पूर्ववत | नूतनवत |
| परार्थ | स्वार्थ |
| प्रजा | राजा |
| पुरुष | स्त्री |
| पराजय | जय |
| पता | खोज |
| पवित्र | अपवित्र |
| प्रख्यात | अख्यात |
| प्रतिकूल | अनुकूल |
| प्रलय | सृष्टि |
| प्रकट | गुप्त |
| पालक | संहारक |
| पूर्व | उत्तर |
| पूर्णिमा | अमावस्या |
| पूर्ण | अपूर्ण |
| परकीय | स्वकीय |
| प्राची | प्रतीची |
‘फ’ अक्षर से बने हुए विलोम शब्द
| शब्द | विलोम शब्द |
|---|---|
| फूट | मेल |
| फायदा | नुकसान |
| फल | निष्फल |
| फूलना | मुरझाना |
‘ब’ अक्षर से बने हुए विलोम शब्द
| शब्द | विलोम शब्द |
|---|---|
| बाढ़ | सूखा |
| बुराई | भलाई |
| बन्धन | मुक्ति |
| बर्बर | सभ्य |
| बाह्य | अभ्यन्तर |
| बहिरंग | अन्तरंग |
| बलवान् | बलहीन |
| बढ़िया | घटिया |
| बैर | प्रीति |
| बद | नेक |
| बद्ध | मुक्त |
| बाढ़ग्रस्त | सूखाग्रस्त |
| बुरा | अच्छा |
‘भ’ अक्षर से बने हुए विलोम शब्द
| शब्द | विलोम शब्द |
|---|---|
| भूत | भविष्य |
| भोगी | योगी |
| भौतिक | आध्यात्मिक |
| भद्र | अभद्र |
| भाव | अभाव |
| भय | निर्भय |
| भूगोल | खगोल |
| भूलोक | द्युलोक |
| भेद | अभेद |
| भोग्य | अभोग्य |
| भला | बुरा |
| भिखारी | दाता |
| भारी | हल्का |
‘म’ अक्षर से बने हुए विलोम शब्द
| शब्द | विलोम शब्द |
|---|---|
| मानवता | दानवता |
| मृदुल | कठोर |
| मानव | दानव |
| मुख | पृष्ठ |
| मिलन | विरह |
| मृत | जीवित |
| मुनाफा | नुकसान |
| महात्मा | दुरात्मा |
| मान | अपमान |
| मित्र | शत्रु |
| मधुर | कटु |
| मिथ्या | सत्य |
| मौखिक | लिखित |
| मोक्ष | बंधन |
| मंगल | अमंगल |
| मितव्यय | अपव्यय |
| मूक | वाचाल |
| मसृण | अमानवीय |
| मीठा | कड़ुवा |
| मृदुल | रुक्ष |
| मालिक | नौकर |
| मलिन | निर्मल |
| मनुज | दनुज |
| मर्त्य | अमर |
| माता | पिता |
| मानक | अमानक |
| मूक | वाचाल |
| मरण | जीवन |
| मेहनती | आलसी |
‘य’ अक्षर से बने हुए विलोम शब्द
| शब्द | विलोम शब्द |
| यश | अपयश |
| योग | वियोग |
| योगी | भोगी |
| यथार्थ | कल्पित |
‘र’ अक्षर से बने हुए विलोम शब्द
| शब्द | विलोम शब्द |
|---|---|
| राजतन्त्र | जन तन्त्र |
| रत | विरत |
| रागी | विरागी |
| रचना | ध्वंस |
| रक्षक | भक्षक |
| राजा | रंक |
| राग | द्वेष |
| रूपवान् | कुरूप |
| रिक्त | पूर्ण |
| रात्रि | दिवस |
| रात | दिन |
| राम | रावण |
| रंगीन | बेरंग |
| रुग्ण | स्वस्थ |
‘ल’ अक्षर से बने हुए विलोम शब्द
| शब्द | विलोम शब्द |
|---|---|
| लघु | गुरु |
| लौकिक | अलौकिक |
| लिप्त | अलिप्त |
| लुप्त | व्यक्त |
| लायक | नालायक |
| लाभ | हानि |
| लिखित | अलिखित |
| लेन | देन |
| लौह | स्वर्ण |
‘व’ अक्षर से बने हुए विलोम शब्द
| शब्द | विलोम शब्द |
|---|---|
| विजय | पराजय |
| वसंत | पतझर |
| विरोध | समर्थन |
| विधवा | सधवा |
| विशुद्ध | दूषित |
| विषम | सम |
| विद्वान | मूर्ख |
| विवाद | निर्विवाद |
| विशिष्ट | साधारण |
| विस्तृत | संक्षिप्त |
| विशेष | सामान्य |
| बहिष्कार | स्वीकार |
| वृद्धि | ह्रास |
| विमुख | सम्मुख |
| वैतनिक | अवैतनिक |
| विशालकाय | क्षीणकाय |
| व्यस्त | अव्यस्त |
| व्यवहारिक | अव्यावहारिक |
| विपत्ति | सम्पत्ति |
| वृष्टि | अनावृष्टि |
| वक्र | सरल |
| विशिष्ट | सामान्य |
| वियोग | मिलन |
| विधि | निषेध |
| वरदान | अभिशाप |
| विपन्न | सम्पन्न |
| विस्तार | संक्षेप |
| वृद्ध | तरुण |
| वादी | प्रतिवादी |
| विकास | ह्रास |
| विरह | मिलन |
| विष | अमृत |
| विरत | निरत |
| विकीर्ण | संकीर्ण |
| वैमनस्य | सौमनस्य |
| व्यस्त | अकर्मण्य |
| विक्रय | क्रय |
| विधवा | सधवा |
| व्यास | समास |
| विश्लेषण | संश्लेषण |
| विसर्जन | अहान |
| वैतनिक | अवैतनिक |
| विजय | पराजय |
| वन | मरु |
| विश्वास | अविश्वास |
| व्यर्थ | अव्यर्थ |
| विनीत | उद्धत |
| विपद | सम्पद |
| विशिष्ठ | साधारण |
| व्यय | आय |
| विस्तृत | संक्षिप्त |
| विख्यात | कुख्यात |
| विषाद | आहद |
| वन्य | पालित |
| विकर्ष | आकर्ष |
| वियोग | संयोग |
| विशेष | सामान्य |
| वक्र | ऋजु |
| विनाश | निर्माण |
| विशालकाय | लघुकाय |
| विसर्जन | सर्जन |
‘स’ अक्षर से बने हुए विलोम शब्द
| शब्द | विलोम शब्द |
|---|---|
| सौभाग्य | दुर्भाग्य |
| साक्षर | निरक्षर |
| साधु | असाधु |
| सुजन | दुर्जन |
| सुपुत्र | कुपुत्र |
| सुमति | कुमति |
| सरस | नीरस |
| सच | झूठ |
| साकार | निराकार |
| सजीव | निर्जीव |
| सुर | असुर |
| संक्षेप | विस्तार |
| सरस | नीरस |
| सौभाग्य | दुर्भाग्य |
| सुगंध | दुर्गन्ध |
| सगुण | निर्गुण |
| सक्रिय | निष्क्रय |
| सफल | असफल |
| सज्जन | दुर्जन |
| संतोष | असंतोष |
| सावधान | असावधान |
| सबल | निर्बल |
| संधि | विच्छेद |
| स्वस्थ | अस्वस्थ |
| सुख | दुःख |
| सरल | कठिन |
| सुन्दर | असुंदर |
| स्वदेश | विदेश |
| शिक्षित | अशिक्षित |
| संजीव | निर्जीव |
| सदाचार | दुराचार |
| सम | विषम |
| सफल | विफल |
| सजल | निर्जल |
| स्वजाति | विजाति |
| सम्मुख | विमुख |
| सार्थक | निरर्थक |
| सकर्म | निष्कर्म |
| सुकर्म | कुकर्म |
| सगुण | निर्गुण |
| सबल | दुर्बल |
| सनाथ | अनाथ |
| सहयोगी | प्रतियोगी |
| स्वतन्त्रा | परतन्त्रा |
| संयोग | वियोग |
| सम्मान | अपमान |
| सकाम | निष्काम |
| साकार | निराकार |
| सुलभ | दुर्लभ |
| सुपथ | कुपथ |
| स्तुति | निन्द |
| स्मरण | विस्मरण |
| सशंक | निश्शंक |
| सन्तोष | असन्तोष |
| सुधा | गर्ल |
| संकल्प | विकल्प |
| संन्यासी | गृहस्थ |
| स्वधर्म | विधर्म |
| समष्टि | व्यष्टि |
| संघटन | विघटन |
| समूल | निर्मल |
| सत्कर्म | दुष्कर्म |
| सुमति | कुमति |
| संकीर्णि | विस्तीर्ण |
| सदाशय | दुराशय |
| समास | व्यास |
| स्वल्पायु | चिरायु |
| सुसंसगति | कुसंगति |
| सुपरिणाम | दुष्परिणाम |
| सखा | शत्रु |
| सौम्य | असौम्य |
| सुगम | दुर्गम |
| सुशील | दुःशील |
| स्थूल | सूक्ष्म |
| स्वामी | सेवक |
| सृष्टि | प्रलय |
| सन्धि | विग्रह |
| स्थिर | चंचल |
| सबाध | निर्बाध |
| सत्कार | तिरस्कार |
| स्वार्थ | निस्वार्थ |
| सापेक्ष | निरपेक्ष |
| सक्षम | अक्षम |
| सादर | निरादर |
| सलज्ज | निर्लज्ज |
| सदय | निर्दय |
| सुलभ | दुर्लभ |
| संकोच | असंकोच |
| सभ्य | असभ्य |
| सुदूर | अदूर |
| सभय | निर्भय |
| सामान्य | विशिष्ट |
| सुकाल | अकाल |
| सविकार | निर्विकार |
| सुबह | शाम |
| स्वप्न | जागरण |
| स्मरण | विस्मरण |
| संगत | असंगत |
| स्वदेशी | परदेशी |
| सुभग | दुभग |
| समाज | व्यक्ति |
| संग | निःसंग |
| स्वकीया | परकीया |
| सामान्य | विशिष्ट |
श, श्र, ष अक्षर से बने हुए विलोम शब्द
| शब्द | विलोम शब्द |
|---|---|
| शूर | कायर |
| शयन | जागरण |
| शीत | उष्ण |
| शुभ | अशुभ |
| शुष्क | आर्द्र |
| शकुन | अपशकुन |
| शुक्ल | कृष्ण |
| श्र्वेत | श्याम |
| शासक | शासित |
| शयन | जागरण |
| श्रव्य | दृश्य |
| शोषक | पोषक |
| श्लील | अश्लील |
| शान्ति | क्रान्ति |
| शत्रु | मित्र |
| श्रीगणेश | इतिश्री |
| श्रद्धा | घृणा |
| श्यामा | गौरी |
| स्वर्ग | नरक |
| स्वीकृत | अस्वीकृत |
| स्वदेश | विदेश |
| स्वाधीन | पराधीन |
| स्तुति | निंदा |
| शुक्ल | कृष्ण |
| शिव | अशिव |
| श्वेत | श्याम |
| शरण | अशरण |
| शासक | शासित |
| षंड | मर्द |
| षंडत्व | पुंसत्व |
‘ह’ अक्षर से बने हुए विलोम शब्द
| शब्द | विलोम शब्द |
|---|---|
| ह्स्व | दीर्घ |
| हित | अहित |
| हर्ष | शोक |
| हिंसा | अहिंसा |
| हँसना | रोना |
| हास | रुदन |
‘क्ष’ अक्षर से बने हुए विपरीतार्थक शब्द
| शब्द | विलोम शब्द |
|---|---|
| क्षर | अक्षर |
| क्षम्य | अक्षम्य |
| क्षुद्र | विशाल |
| क्षणिक | शाश्वत |
| क्षमा | क्रोध |
| क्षुद्र | महत |
| क्षमा | दण्ड |
| ज्ञान | अज्ञान |
| हार | जीत |
विलोम शब्द के उदाहरण
| शब्द | विलोम | शब्द | विलोम |
|---|---|---|---|
| अतुकान्त | तुकान्त | नित्य | अनित्य |
| इति | अथ | अग्रिम | अन्तिम |
| कायर | निडर | क्रोध | क्षमा |
| कोप | कृपा | कमी | बेशी |
| खरीद | बिक्री | कमजोर | ताकतवर |
| गड्मड | सिलसिलेवार | गंधीला | सुगंधित |
| गण्य | नगण्य | गणनीय | अगणित |
| गदर | शांति | घनेरा | नगण्य |
| घटाव | जोड़ | अगठित | गठित |
| तरल | ठोस | विधि | निषेध |
| धूप | छांह | निश्चिंत | चिंतित |
| पराजय | जय | सच | झूठ |
| पल | घंटा | घमासान | सामान्य |
| वितल | अतल | अनभ्यस्त | अभ्यस्त |
| शाश्वत | क्षणिक | देशी | विदेशी |
| अंत | प्रारम्भ | वंघ | |
| अकाल | सुकाल | वरदान | अभिशाप |
| अच्छा | बुरा | नूतन | पुरातन |
| अनाहूत | आहुत | निर्जल | अजल |
| अनुपमा | उपमेय | उपसर्ग | प्रत्यय |
| अन्तरंग | बहिरंग | दीर्घकालीन | अल्पकालीन |
| अपेक्षित | अनपेक्षित | बाह्य | अंतर |
| अप्रभावित | प्रभावित | ग्रामीण | नागरिक |
| अल्प | अधिक | अक्रुर | क्रुर |
| अवर | प्रवर | मर्त्य | अमर |
| असली | नकली | इति | अथ |
| आसक्त | अनाशक्त | साक्षर | निरक्षर |
| आस्था | अनास्था | सगुण | निर्गुण |
| उऋण | ऋण | अस्ताचल | उदयाचल |
| उचित | अनुचित | उत्तम | मध्यम |
| उत्कर्ष | विकर्ष | उग्र | सौम्य |
| उत्तीर्ण | अनुत्तीर्ण | ऊपर | नीचे |
| उत्साह | निरुत्साह | उच्च | नीच |
| उदय | अस्त | उत्थान | पतन |
| उद्घाटन | समापन | उत्कृष्ट | निकृष्ट |
| उधार | नगद | उन्नति | अवनति |
| उन्मीलन | निमीलन | उत्तरायण | दक्षिणायन |
| उन्मुख | विमुख | उत्तर | दक्षिण |
| उपकार | अपकार | शीत | उष्ण |
| उपकार | अपकार | आदर | अनादर |
| उपयुक्त | अनुपयुक्त | एक | अनेक |
| उपयोग | दुरुपयोग | उद्यम | विनय |
| उपस्थित | अनुपस्थित | उधम | निरुद्ध |
| उपाय | निरुपाय | उर्वर | अनुर्वर बंजर |
| ऋणात्मक | धनात्मक | कनिष्ठ | वरिष्ठ |
| एकके | अनेक | क्रम | व्यतिक्रम |
| एकता | अनेकता | उचित | अनुचित |
| एकत्र | विकिरण | कठिन | सरल |
| एकल | बहुल | औपचारिक | अनौपचारिक |
| एकाग्र | चंचल | ऐतिहासिक | अनैऐतिहासिक |
| एड़ी | चोटी | कल | आज |
| ऐश्वर्य | अनैश्वर्य | कृत्रिम | प्राकृत |
| ऐहिक | पारलौकिक | उपन्यास | एकांकी |
| कच्चा | पक्का | काला | गोरा |
| कदाचार | सदाचार | कार्य | अकार्य |
| कम | ज्यादा | प्रशंसा | कुत्सा |
| काबिल | नाकाबिल | क्रेता | विक्रेता |
| कायर | निडर | ओजस्वी | निस्तेज |
| कुख्यात | विख्यात | कल | आज |
| कुटिल | सरल | उदात्त | अनुदात्त |
| कुपुत्री | सुपुत्री | काम | आराम |
| कुपोषण | पोषण | सगुण | निर्गुण |
| कुमार्ग | सुमार्ग | क़ानूनी | गैरकानूनी |
| कुरूप | सुंदर | कर्मण्य | अकर्मण्य |
| कृष | स्थूल | रक्षक | भक्षक |
| कृष्ण | शुक्ल | कुपूत | सपूत |
| कैद | छूट | संकरी | चौड़ी |
| क्रिया | प्रतिक्रिया | बाहर | घर |
| क्रोध | क्षमा | क्रूर | अक्रूर |
| क्षमा | क्रोध | शूद्र | स्वर्ण |
| खंडन | मंडन | कुकृति | सुकृत्य |
| खंडन | मंडन | भूगोल | खगोल |
| खगोल | भूगोल | कठिनाई | सरलता |
| खद्य | अखाद्य | कनीय | वरीय |
| खरा | खोटा | खुला | बंद |
| खल | सज्जन | क्रूर | अक्रूर |
| खिलना | मुरझाना | कन्या | वर |
| खीजना | रीझना | खुशनसीब | बदनसीब |
| खुशकिस्मत | बदकिस्मत | खुश | गमगीन |
| गठीला | ढीला | गंधदायक | गंधाहारक |
| गद्य | पद्य | गुरु | लघु |
| गमन | आगमन | उपचार | अनुपचार |
| गाड़ना | उखाड़ना | प्रकट | गूढ़ |
| गाढ़ा | पतला | सही | गडबड |
| गोचर | अगोचर | गुण | अवगुण |
| गौण | प्रमुख प्रधान | कभी–कभी | अक्सर |
| ग्रहण | त्याग | गजब | सामान्य |
| ग्राम | विशिष्ट | गरीब | अमीर |
| ग्रास | मोक्ष | गोरक्षक | गोभक्षक |
| ग्राह्य | अग्राह्य | सदोष | अदोष |
| घटिया | बढ़िया | गठियाना | खोलना |
| घरेलू | बाहरी | केंद्रित | विकेन्द्रित |
| घाटी | पर्वत | घमंड | विनय |
| घोषित | अघोषित | गंभीर | चपल |
| चढना | ढलना | प्रकाश | तिमिर |
| चमकहीन | चमकदार | अदेय | देय |
| चालाक | बेवकूफ | निर्दयी | दयालु |
| जन्म | मृत्यु | जीवन | मरण |
| जागरण | शयन | लिखित | मौखिक |
| जाति | कुजाति | तम | ज्योति |
| ज्येष्ठ | कनिष्ठ | कठोर | कोमल |
| दंड | क्षमा | बेकार | महत्त्व |
| देय | अदेय | उपेक्षा | अपेक्षा |
| निम्न | उच्च | अधोगामी | उर्ध्वगामी |
| निरालम्ब | अवलम्ब | उन्नत | अवनत |
| परिचित | अपरिचित | स्वकीया | परकीया |
| पाना | गँवाना | गंभीर | सहज |
| पालतू | जंगली | कनिष्ठ | ज्येष्ठ |
| पास | दूर | उदय | अस्त |
| पूर्णतः | अंशतः | बहुज्ञ | अल्पज्ञ |
| प्राचीन | अर्वाचीन | सनाथ | अनाथ |
| प्रूर्णिमा | अमावस्या | पुरातन | अधुनातन |
| बंद | खुला | खेद | प्रसन्नता |
| बड़ा | छोटा | प्रकाश | छाया |
| बदबू | खुशबू | खोलना | बांधना |
| बहिरंग | अन्तरंग | ग्रहण | अर्पण |
| बीच | किनारा | कान्त | कांता |
| बेचना | खरीदना | दूर के | करीबी |
| भिज्ञ | अनभिज्ञ | अतिवृष्टि | अनावृष्टि |
| मुक्त | ग्रस्त | गुप्त | प्रकट |
| मूक | वाचाल | ईश्वर | अनीश्वर |
| रुखड़ा | चिकना | अँधेरा | चाँदनी |
| विजातीय | जातीय | भाटा | ज्वार |
| विरक्त | अनुरक्त | दीर्घायु | अल्पायु |
| संकोची | ढीठ | गर्म | ठंडा |
| सक्रिय | निष्क्रय | शोक | हर्ष |
| सध्दर्म | अधर्म | अभिज्ञ | अनभिज्ञ |
| सपूत | कपूत | इच्छा | अनिच्छा |
| सरल | जटिल | स्थल | जल |
| सुषुप्त | जाग्रत | तरल | ठोस |
| स्त्री | पुरुष | निकास | प्रवेश |
| स्थावर | जंगम | चेतन | जड़ |
| स्थिर | गतिमान | निर्विरोध | गतिरोध |
| स्वस्थ | रुग्ण | क्रय | विक्रय |
| हार | जीत | महल | झोंपड़ी |
| शब्द | विलोम शब्द | शब्द | विलोम शब्द |
|---|---|---|---|
| अंधकार | प्रकाश | अस्त | उदय |
| अंधेरा | उजाला | अतिवृष्टि | अनावृष्टि |
| अकाल | सुकाल | आश्रित | अनाश्रित |
| अगम | सुगम | अपेक्षा | उपेक्षा |
| अज्ञ | विज्ञ | औलाद | वालिद |
| अत्यधिक | अत्यल्प | अंतरंग | बाहरी |
| अधम | उत्तम | औहाती | विधवा |
| अनाथ | सनाथ | बाढ़ | सूखा |
| अमर | मर्त्य | औवल | आखिर |
| अर्पण | ग्रहण | औरत | मर्द |
| असली | नकली | भाव | अभाव |
| आगामी | विगत | कनिष्ठ | ज्येष्ठ |
| आयात | निर्यात | भद्र | अभद्र |
| उन्नति | अवनति | इहलोक | परलोक |
| उपयुक्त | अनुपयुक्त | ईश्वर | अनीश्वर |
| उपाय | निरुपाय | ईर्ष्या | प्रेम |
| ऋजु | कुटिल | राग | विराग |
| ऋणी | उऋण | चल | अचल |
| एकांगी | सर्वागीण | जटिल | सरल |
| एकांगी | सर्वांगीण | सफल | असफल |
| ऐश्वर्य | दारिद्य | निर्मल | मलिन |
| ओखली | मूसल | सज्जन | दुर्जन |
| ओछा | गंभीर | शुभ | अशुभ |
| औंधा | सीधा | इच्छा | अनिच्छा |
| औगत | सुगत | आशीर्वाद | अभिशाप |
| औघर | सुघर | आस्था | अनास्था |
| औद्योगिक | अनौद्योगिक | आसक्त | अनाशक्त |
| औपचारिक | अनौपचारिक | आगमन | गमन |
| औपचारिकता | अनौपचारिकता | आध्यात्मिक | भौतिक |
| कंकाल | शरीर | नस्वर | अनश्वर |
| कंगला | खुशहाल | प्रभु | दास |
| कृष | स्थूल | ओज | ओजहीन |
| कृष्ण | शुक्ल | ओजस्विता | ओजहीनता |
विलोम शब्द के प्रश्न उत्तर
प्रश्न 1. अन्धकार का विलोम क्या होगा?
(A). दिवस
(B). उजाला
(C). प्रकाश
(D). कोई नहीं
उत्तर:- प्रकाश
प्रश्न 2. पुरस्कार का विलोम क्या होगा?
(A). तिरस्कार
(B). दण्ड
(C). पारितोषिक
(D). क्षमा
उत्तर:- तिरस्कार।
प्रश्न 3. रात्रि का विलोम क्या होगा?
(A). दिन
(B). दिवस
(C). प्रकाश
(D). उजाला
उत्तर:- दिवस
प्रश्न 4. समास इनमें से किस शब्द का विलोम हैं?
(A). संधि
(B). व्यास
(C). विच्छेद
(D). कृष्ण
उत्तर:- व्यास
प्रश्न 5. यथार्थ का विलोम क्या होगा?
(A). उचित
(B). अनुचित
(C). आदर्श
(D). कृत्रिम
उत्तर:- आदर्श।
प्रश्न 6. उन्मीलन का विलोम क्या होगा?
(A). उन्मूलन
(B). निमीलन
(C). रोपण
(D). सम्मलित
उत्तर:- निमीलन
प्रश्न 7. निषेध का विलोम क्या होगा?
(A). स्वीकार
(B). स्वीकृति
(C). विधि
(D). निश्चित
उत्तर:- विधि।
प्रश्न 8. रक्षक का विलोम क्या होगा?
(A). संरक्षण
(B). भक्षक
(C). संरक्षित
(D). पोषक
उत्तर:- भक्षक।
प्रश्न 9. म्रसण का विलोम क्या होगा?
(A). चिकना
(B). घर्षण
(C). रुक्ष
(D). कोमल
उत्तर:- रुक्ष
प्रश्न 10. न्यून का विलोम क्या हैं?
(A). कम
(B). अधिक
(C). नवीन
(D). प्राचीन
उत्तर:- अधिक।
प्रश्न 11. पूर्ववर्ती का विरोम शब्द बताइए?
(A). परवर्ती
(B). आगामी
(C). भावी
(D). वर्तमान
उत्तर:- परवर्ती।
प्रश्न 12. निषिद्व का विलोम क्या होगा?
(A). विधि
(B). निषिध
(C). विहित
(D). भूत
उत्तर:- विहित।
प्रश्न 13. कृतज्ञ का विलोम क्या होगा?
(A). उपकृत
(B). कृतघ्न
(C). कृतघ्नी
(D). कृपण
उत्तर:- कृतघ्न
प्रश्न 14. आरोही का विरोम इनमें से क्या हो सकता हैं?
(A). अश्वारोही
(B). अवरोह
(C). अवरोहण
(D). अवरोही
उत्तर:- अवरोही।
प्रश्न 15. उत्थान का विलोम क्या होगा?
(A). प्रस्थान
(B). उन्नति
(C). अवनति
(D). पतन
उत्तर:- पतन
प्रश्न 16. उत्कृष्ट का सही विरोम क्या है?
(A). अपक्रष्ट
(B). निकृष्ट
(C). आकृष्ट
(D). उत्कर्ष
उत्तर:- निकृष्ट
प्रश्न 17. उपकार का विलोम क्या होगा?
(A). परोपकार
(B). अपकार
(C). प्रतिकार
(D). उपकारी
उत्तर:- अपकार
प्रश्न 18. पुरुष का विलोम क्या होगा?
(A). स्त्री
(B). कोमल
(C). मृदुता
(D). कठोर
उत्तर:- कोमल।
प्रश्न 19. प्रत्यक्ष का विलोम क्या होगा?
(A). अक्ष
(B). सापेक्ष
(C). निरपेक्ष
(D). परोक्ष
उत्तर:- परोक्ष
प्रश्न 20. जाग्रत का विलोम क्या होगा?
(A). सुषुप्ति
(B). सुप्त
(C). निहित
(D). अर्द्ध
उत्तर:- सुप्त।
जरूर पढ़िए : पक्षियों के नाम
उम्मीद हैं आपको विलोम शब्द की जानकारी पसंद आयी होगी।
यदि आपको यह आर्टिकल पसंद आया हो तो दोस्तों के साथ शेयर कीजिए।